Yeniden değerleme oranının etkileri

06.11.2008 | Bumin Doğrusöz

Bilindiği gibi yeniden değerleme müessesesi vergi mevzuatımızdan, enflasyon düzeltmesi müessesesinin kabulü ile birlikte ve 01.01.2004 tarihi itibariyle kaldırılmıştır. Ancak pek çok kanunda, tarife, oran, miktar yahut tutarların endekslenmesinde yeniden değerleme oranının kullanılıyor olması sebebi ile kanunda, Maliye Bakanlığı'nın her yıl yeniden değerleme oranını belirleyerek ilan etmesine ilişkin düzenleme korunmuştur (Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 298/B maddesi).

Burada Maliye Bakanlığı'nın yetkisi "bağlı yetki"dir. Yani özünde bu oranın ne olacağı, zaten kanunla belli edilmiş, bakanlığa sadece bu oranı ilan etme yetkisi verilmiştir. Kanuna göre yeniden değerleme oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın ekim ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre Üretici Fiyatları Genel Endeksi'nde (ÜFE) meydana gelen ortalama fiyat artış oranıdır.

Ekim ayının ÜFE artış oranının belirlenmesi ile birlikte 2008 yılı yeniden değerleme oranı da belirli hale gelmiştir. Yani 2008 yılı yeniden değerleme oranı bu hesaba göre yüzde 12'dir.

Bu oran pek çok vergi, bazen istisna, harç, ceza, görevli mahkeme belirlenmesinde ölçüt vb konu için 2009'da yapılacak artış oranını ifade etmektedir. Bu oranın etkileyeceği bazı önemli düzenlemeleri, aşağıda sıralayalım istedik.

Mesken kira gelirlerine 2008'de 2.400 YTL olarak uygulanan istisna tutarları ile işyerinde yemek vermeyerek ücretlilerine yemek bedeli ödeyen işverenlerin bu bedellerden ücretten istisna tutacakları tutar 2009'da yüzde 12 artacaktır. Gelir Vergisi tarifesinin gelir dilim tutarları da yüzde 12 artacaktır.

Veraset ve İntikal Vergisi'nde istisnalarla birlikte matrah dilim tutarları da yüzde 12 artacaktır. Buna göre 2008 yılında mirasçı başına 96.075 YTL olarak uygulanan istisna tutarı 2009 yılında 107.600 YTL'ye yükselecektir.

Motorlu araç sahiplerince ödenecek Motorlu Taşılar Vergisi ve maktu Damga Vergisi tutarları yüzde 12 oranında artacaktır. Pasaport, ehliyet, yargı harcı gibi maktu olarak belirlenmiş pek çok harç tutarı de yüzde 12 oranında artacaktır.

Vergi Usul Kanunu'nda yer alan pek çok had veya tutar da yeniden değerleme oranından etkilenmektedir. Örneğin nihai tüketicilere yapılan satışlarda fatura yerine yazarkasa fişi veya perakende satış fişi verebilme sınırı 2009'da 670 YTL olacak. Bu sınır halen 600 YTL olarak uygulanmaktadır. Yine aynı şekilde mükelleflerin aldıkları iktisadi kıymet bedellerini amortismana tabi tutmaksızın doğrudan gider yazabilmelerine ilişkin sınır da 2009 yılında 600 YTL'den 670 YTL'ye çıkıyor.

Yine Vergi Usul Kanunu'nda maktu tutar olarak belirlenmiş cezalar da artıyor. Belge düzenlememe, defterlere kanunla belirlenen sürelerde kayıt yapmama, vergi kimlik numarası kullanmama, ikaza rağmen aracı durdurmama, muhasebe standartlarına uymama ve daha pek çok fiilin cezası 2009 yılında yüzde 12 zamlı olarak uygulanacak.

Emlak vergileri de 2008'e nazaran yüzde 6 olarak zamlı tahsil edilecek. Çünkü Emlak Vergisi Kanunu'nda matrahın hesabında vergi değerlerinin her yıl yeniden değerleme oranının yarısı kadar artırılarak uygulanması öngörülmekte.

Yeniden değerleme oranı, sadece vergi mevzuatındaki düzenlemeleri etkilemiyor, başkaca mevzuatları da etkiliyor. Örneğin trafik cezaları, İş Kanunu ve Sendikalar Kanunu uyarınca kesilen idari para cezaları, Rekabet Kurulu'nca uygulanan para cezalarının tutarları da 2009 yılında yüzde 12 oranında artıyor.

YMM'ler tarafından yapılan tam tasdik ve KDV iade tasdik işlemlerinde, alt firma karşıt incelemesine tabi tutulması gereken had de 2009 yılında yüzde 12 oranında artacak. Tam tasdik yaptırmayan mükelleflerin YMM raporu ile alabilecekleri iadenin sınırı ve tam tasdik sözleşmesi yapmış olanların YMM raporu ile iade alma haddi yeniden değerleme oranında artmaktadır.

Siyasi Partiler Kanunu'nun 66 ve Ek 6'ncı maddesi uyarınca, bir siyasi partiye aynı yıl içinde yapılabilecek ayni veya nakdi bağışın toplam tutarı da her yıl yeniden değerleme oranında artmaktadır.

Kurumlar Vergisi veya Gelir Vergisi beyannameleri ile muhtasar ve KDV beyannamelerinin SM veya SMMM'lere imzalattırılmasına ilişkin had her yıl yeniden değerleme oranında artırılarak tespit edilmektedir.

Bu hadlerin 2009 yılında yeniden değerleme oranında artırılmış tutarları Maliye Bakanlığı tarafından genel tebliğlerle kamuya duyurulmaktadır. Önümüzdeki günlerde bu tebliğler peş peşe yayımlanacak ve dolayısıyla yaşamın ve üretimin maliyeti yüzde 12 artacaktır.

Ancak kanunlarda yeniden değerleme oranında artış öngörülen düzenlemelerin hemen hemen hepsinde bakanlar kuruluna ilgili tutar, had veya tarifeyi daha düşük oranda artırabilme yetkisi verilmiştir. İçerisinde bulunduğumuz global kriz ve ekonomik ortamda bu yetkinin kullanılarak kamusal yük artışının daha düşük oranda tutulmasında, mükelleflerin ödeyemeyecekleri yüklerle karşılaşmamaları ve üretim maliyetlerinin artmaması adına yarar vardır.

Kaynak : Referans Gazetesi