Serbest meslek kazançlarına istisna kapsamı

09.09.2008 | Veysi Seviğ | Yorum

Gelir Vergisi Yasası'nın 18'inci maddesi hükmü gereği olarak "müellif mütercim, heykeltıraş, hattat, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı, mucitler ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikâye, roman, makale, bilimsel araştırma ve incelemeleri, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, video band, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo-televizyon ve videoda yayımlamak veya kitap, cd, disket, resim, heykel ve nota halindeki, eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut halarını devir ve temlik etmek veya kiralamak suretiyle elde ettikleri hasılat Gelir Vergisi'nden müstesnadır."

Yasal düzenleme gereği olarak "Eserlerin neşir, temsil, icra ve teşhir gibi suretlerle değerlendirilmesi karşılığında alınan bedel ve ücretler istisnaya dahildir."

Ancak söz konusu maddenin uygulanmasında bazı duraksamalar ortaya çıkmaktadır. Örneğin yasa maddesinde yer alan müellif kavramının kapsamı içerisine teknik olarak proje çizimlerinin de dahil olaması gerektiği hususu bazı kesimlerce iddia edilebilmektedir.

Oysa sözcük anlamı ile müellif Arapça "mu'ellif" kelimesinden gelmekte olup kitap yazan veya kitap hazırlayan, bir eseri ortaya koyan ve eserin sahibi olan kimse, yazar demektir. (Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Sf: 1430)

Gerçekte öncelikle söz konusu olan istisnanın uygulanabilmesi için "müellif (yazar), mütercim (tercüman), heykeltıraş, hattat (el yazısı yazan sanatçı, ressam, bestekâr, bilgisayar programcısı ve mucit (yeni bir buluş ortaya koyan, icat eden kimse) veya bunların kanuni mirasçıları olmak gerekmektedir.

Yasal düzenleme gereği olarak yukarıda belirtilen serbest meslek erbabı dışında kalan diğer serbest meslek erbabının söz konusu istisnadan yararlanmaları mümkün değildir. (Bu konuda bakınız "Beyanname Düzenleme Kılavuzu" HUD Yayınları, 2008, Sf: 147)

Söz konusu istisnadan kanuni mirasçılar da yararlanabilmektedir. Burada yasa maddesinde yer alan "Kanuni Mirasçı" kavramından anlaşılması gereken birinci derecede çocuk ile ana ve baba; ikinci derecede bunların füruularıdır (Çocuklar). Sağ kalan eş, her derecedeki mirasçılarla beraber, yasal mirasçı hakkına sahiptir. (Ayrılan eş bu haktan mahrum kalır)

İstisna kapsamına giren eserler ise şiir, hikâye, roman, makale, bilimsel araştırma ve inceleme, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, fotoğraf, film, videobant, radyo ve televizyon, senaryo ve oyun gibi eserler ile ihtira beratlarıdır.

İstisna kapsamına giren hasılat; söz konusu eserlerin gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayımlanması nedeniyle elde edilen gelir ile yazılım programı, kitap, resim, heykel nota halindeki eserler ile ihtira beratlarının satılması veya bunlar üzerindeki mevcut hakların devir ve temlik edilmesi veya kiralanması karşılığında elde edilen gelirlerden oluşmaktadır.

İstisna bu bağlamda hasılata uygulanmaktadır. Bir başka anlatımla Gelir Vergisi Yasası'nın 18'inci maddesine konu olan istisna gelire değil, hasılata uygulanmaktadır. İstisna kapsamıan giren hasılatın arızı olarak elde edilmiş olması istisnanın uygulanmasına engel oluşturmamaktadır.

İstisna sadece telif hakları ile ihtira beratı biçimindeki sınai haklara tanınmıştır. Bu özelliğinden dolayı, söz konusu istisna daha çok uygulamada "telif kazancı" istisnası olarak bilinmektedir. (Gelir Vergisi Rehberi, Gelirler Kontrolörleri Derneği Yayını Sf: 380)

Bu özelliği itibariyle bu faaliyetlerden elde edilen gelirin tutarı ne olursa olsun istisnadan yararlandırılmaktadır. Bununla birlikte söz konusu istisna Gelir Vergisi Yasası'nın 94'üncü maddesi uyarınca Gelir Vergisi tevkifatına (stopajına) tabi tutulmaktadır. Bu bağlamda sözü edilen yasanın 94/2-a maddesinde aynı yasanın 18'inci maddesi kapsamına giren serbest meslek işleri dolayısıyla yapılan ödemelerden yüzde 17 oranında Gelir Vergisi tevkifatı yapılacağı hususu hükme bağlanmış bulunmaktadır.

Dolayısıyla 18'inci madde kapsamında sağlanan hasılat üzerinden Gelir Vergisi Yasası'nın 94/2-a hükmü gereği olarak yüzde 17 oranında tevkifat yapılmaktadır. Ancak söz konusu işlemin nihai konumundaki kişi ile yapılmasında tevkifat söz konusu olmayacaktır. Örneğin bir ressamdan tablo satın alan ve herhangi bir ticari, mesleki, kazanç sahibi bulunmayan, bir sanatsever kişi yasal olarak vergi tevkifatı yapmakla görevli kılınmadığından bu aşamada ödeme yaparken bu ödemesi tevkifat konusu olmayacaktır.

İstisna kapsamında faaliyette bulunan serbest meslek erbabının Katma Değer Vergisi karşısındaki durumları ise 19 seri numaralı Katma Değer Vergisi Genel Tebliği'nde açıklanmıştır. Buna göre Katma Değer Vergisi Yasası'nın 1/1'inci maddesinden hareketle, Gelir Vergisi Yasası'nın 18'inci maddesi kapsamına giren faaliyetlerin mutad ve sürekli bir çerçevede sürdürülmesi gerçek usulde Katma Değer Vergisi mükellefiyetini gerektirmektedir. (Gelir Vergisi Rehberi, Gelirler Kontrolörleri Derneği, Sf: 384-385)

Kaynak:Referans Gazetesi

( KB)