Mali güce göre vergilendirme ilkesi

21.06.2008 | Veysi Seviğ | Yorum

Anayasal buyruk gereği olarak "Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür." Ancak son yıllarda izlenen vergi politikalarından anlaşılacağı üzere ülkemizde mali güce göre vergilendirme ilkesinden belli bir sapma söz konusu olmuştur.

Doktrinde mali güç kavramı değişik tartışmalara neden olmuştur. Bu nedenle mali güç kavramının özellikle hukuki tanımı yeteri kadar açıklığa kavuşturulamamıştır.

Gerçekte "verginin amaç ve ilkeleri tarihi süreç içersinde çok tartışılmış, konu üzerinde farklı görüşler ileri sürülmüştür. Bu görüşler vergiyi açıklayan faydalanma ve iktidar kuramı çerçevesinde şekillenmiştir. Vergilendirme ilkelerinden birisi olan mali güce göre vergilendirme ilkesi ise iktidar kuramına dayalıdır. Mali güce göre vergilendirme ilkesi genellikle maliye teorisi kapsamında incelenmiştir. Öğretide ödeme gücü olarak adlandırılmaktadır. Mali güç ile ödeme gücü arasında bir fark olup olmadığı tartışma konusu yapılabilir ancak gerek öğreti gerekse uygulamada bu iki terim birbirinin yerine geçmiş durumdadır."

Ülkemizde "vergilendirmenin diğer ilkeleri üzerine monografik çalışmalar yapılmasına karşın mali güç ilkesi konusundaki incelemeler makale düzeyinde kalmıştır. Bu alandaki boşluk ve farklı disiplinlerin kesişme noktasında bir alan olması nedeniyle anayasanın 73/1. maddesinde düzenlenen mali güç ilkesi" değerli bir meslektaşımız Yargıç Dr. Uğur Yiğit tarafından özel bir çalışma konusu olarak değerlendirilmiş ve bu bağlamda konuyu "Anayasa Mahkemesi kararları çerçevesinde" incelemiştir.

Geniş bir kaynakça taraması sonucunda hazırlanan "Anayasa Mahkemesi Kararları Çerçevesinde Mali Güce Göre Vergilendirme İlkesi" başlıklı çalışma üç bölüm ve 217 sayfadan oluşmaktadır.

Çalışmada yer alan bölümler:

* Vergi, vergilendirme yetkisi amaçları ve ilkeleri,

* Anayasal vergilendirme ve mali güç (ödeme gücü) ilkesi,

* Anayasa Mahkemesi kararlarında mali güce göre vergilendirme ilkesi,

başlıklarını taşımaktadır.

Söz konusu çalışmada vurgulandığı üzere "Anayasanın 73. ve 167. maddelerinde vergi, fayda ve iktidar kuramına göre düzenlenmiş olmasına karşın Anayasa Mahkemesi kararlarında birbirinden ve anayasa hükümlerinden bağımsız olarak tanımlar yapıldığı görülmektedir. Mahkemenin; anayasa hükümlerinden ayrılmasına karşın en azından vergiye ilişkin görüş sahibi olması ve vergiye ilşkin tanım, amaç ve ilkeleri buna göre yapması gerekir." (Age, sf: 139)

"Yüksek Mahkeme" kararlarına göre verginin tanımı aşağıdaki şekillerde yapılmıştır. (Age sf: 139-140)

* Yararlanma kuramına göre yapılan tanımlamalar;

"Vergi, belirli bir hizmetten doğrudan doğruya yararlanma karşılığı olmayıp, tüm kamu hizmetleri için yapılan giderlere ortak katılma payıdır."

"Vergi, devletin egemenlik gücüne dayanarak kamu giderlerine katılımı sağlamak amacıyla kişilerden almış olduğu ekonomik değerlerdir."

"Vergi, kamusal gereksinimleri karşılamak için kişi ve kuruluşların malvarlıklarının bir bölümünün devlete geçirilmesi, bu yolla kamuya aktarılmasıdır."

"Vergi, kamu giderlerini karşılamak amacıyla yasalarla gerçek ve tüzelkişilerden mali güçlerine göre istenen bir yükümlülüktür."

"Bu yetkiye dayanarak, kamu giderlerini karşılamak amacıyla alınan vergi, anayasanın 73. maddesine göre gerçek ve tüzelkişilerin yasalarla belirlenmek koşuluyla mali güçlerine göre yerine getirmek zorunda oldukları bir yükümlülüktür."

*İktidar kuramına göre yapılan tanımlar:

"Vergi, devletin egemenlik gücüne dayanarak tek taraflı irade ile herhangi bir karşılığa bağlı olmadan belirli kurallara göre kişi ve kurumlardan aldığı iktisadi değerdir."

"Vergi, devletin kamusal gereksinimleri karşılaması için egemenlik gücüne dayanarak tek taraflı iradesiyle kişilere yüklediği bir kamu alacağıdır."

*Faydalanma ve iktidar teorisinin birlikte yer aldığı tanımlamalar:

"Vergi, belirli bir hizmetten doğrudan yararlanma karşılığında olmayıp, tüm kamu hizmetleri için yapılan giderlere ortak katılma payıdır."

"Vergi, devletin egemenlik gücüne dayanarak kamu giderlerine katılımı amacıyla kişilerden almış olduğu ekonomik değerlerdir."

"Vergi, kamu giderlerini karşılamak üzere devletin tek taraflı olarak ve vergilendirme yetkisine dayanarak, kişilerin mal ve muamelelerinden aldığı ekonomik bir değerdir."

Sayın Uğur Yiğit'in çalışmasında özellikle "Mali Güç" kavramı üzerinde durulmuştur. Söz konusu çalışma başta akademisyenler olmak üzere meslek mensupları, konuya ilgi duyan tüm kesimler için başvuru kaynağı niteliğindedir. Söz konusu çalışmayı edinmek isteyenler, Yaklaşım Yayıncılık Sanayi ve Ticaret AŞ'nin Yıldızevler Mah. 11. Sok. No: 7 Çankaya Konakları A Blok 06680 Çankaya-Ankara adresine başvurabilecekleri gibi (0312) 439 43 40 faks veya (0312) 439 43 43 no'lu telefonla da istemde bulunabileceklerdir.

Kaynak:Referans Gazetesi