2. Makaleler
3. Dövizlerin ve efektiflerin dönem sonu değerlemesi

  Yazdır

Tarih : 18.03.2008

Yazar : Dr.Veysi SEVİĞ

Dövizlerin ve efektiflerin dönem sonu değerlemesi

18.03.2008 | Veysi Seviğ | Yorum

Vergi Usul Yasası'nın 280'inci maddesi gereği olarak "Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin takarrüründe muvazaa olduğu anlaşılırsa bu rayıç yerine alış bedeli esas alınır.

Yabancı paranın borsada rayici yoksa, değerlemeye uygulanacak kur Maliye Bakanlığı'nca tespit olunur."

Ülkemizde henüz serbest döviz borsası kurulmadığından, değerleme her yıl sonu itibariyle Maliye Bakanlığı tarafından tespit ve ilan olunan kurlarla yapılmaktadır. Bu bağlamda Maliye Bakanlığı tarafından dönem sonu itibariyle belirlenen kurlar Vergi Usul Yasası Genel Tebliği ile duyurulmaktadır.

Maliye Bakanlığı'nca ilan edilen kurların birisi efektif, diğeri ise döviz alış kurlarını göstermektedir. Bu ayrım ülkemizde bankacılık uygulamasında nakit yabancı paranın "efektif", bunun dışındaki yabancı para cinsinden ödeme araçlarının, örneğin çek, poliçe, hazine bonosu, tahvil ve benzerlerinin ise "döviz" olarak tanımlanmasından kaynaklanmaktadır.

Döviz alış kurları nakit olmayan yabancı paralar için kullanılmaktadır. Bu şekilde değerlendirilmesi gereken yabancı paralarda döviz olarak adlandırılan yabancı para cinsinden düzenlenen mektuplar, senetler ve diğer kıymetli evraklardır.

Maliye Bakanlığı 2007 yılı sonu itibariyle yabancı paraların ve bu paralarla olan senetli ve senetsiz alacak borçlarının değerlemesinde esas alınacak kurları Vergi Usul Yasası 380 sıra numaralı genel tebliğ ile belirlemiş ve duyurmuş bulunmaktadır. (22.01.2008 gün ve 26764 sayısı Desmi Gazete)

Maliye Bakanlığı tarafından söz konusu tebliğ ile açıklama uyarınca yayımlanan tebliğ içeriğinde yer almayan yabancı paralar için TC Merkez Bankası tarafından ilan edilen kurlar esas alınacaktır.

Ancak vergi uygulamaları açısından bankaların 31.12.2007 tarihi itibariyle yapacakları değerleme sırasında TC Merkez Bankası tarafından belirlenen esaslara uygun olarak tespit ettikleri ve fiilen uyguladıkları alış kurlarını esas almaları gerekmektedir.

Geçici vergiye tabi kazançların tespitinde yabancı paralar ile yabancı para cinsinden olan alacak ve borçların değerlendirilmesi sırasında TC Merkez Bankası tarafından Resmi Gazete'de geçici vergi döneminin kapandığı tarih itibariyle yayımlanan döviz alış kurları dikkate alınmaktadır. (Gelir Vergisi Genle Tebliğ, Seri No: 217)

Maliye Bakanılğı sadece yıl sonu itibariyle esas alınması gereken kurları ilan ettiği için bunun dışında gerek dönem içinde ve gerekse geçici vergilendirme dönemlerinin sonlarında yapılan değerlendirmelerde, fiili kurların bulunmadığı durumlarda TC Merkez Bankası tarafından Resmi Gazetede yayımlanan kurların dikkate alınmasını öngörmüş bulunmaktadır.

Diğer yandan senetsiz alacak ve borçlar Vergi Usul Yasası'nın 281 ve 285'inci maddeleri uyarınca mukayyet değerleri (muhasebe değerleri) ile değerlendirilmektedir. BU bağlamda da değerlendirilmesi gereken senetsiz alacak ve borç döviz cinsinden ise ilk önce yabancı paralar gibi değerlenmeye tabi tutulacak, ortaya çıkan kur farkı geliri veya zararı gelir-gider hesaplarına intikal ettirildikten sonra, ortaya çıkan YTL üzerinden değerle bilançonun aktifinde veya pasifinde yer alacaktır.

Bir senetsiz alacağın veya kredi sözleşmelerinden kaynaklanan bir alacak veya borç olmaması gerekmektedir.

Aşağıdaki tabloda 31.12.2006 ve 31.12.2007 tarihleri itibariyle bazı efektiflerin YTL cinsinden değerleri yer almaktadır.

Tabloda yer alan Japon Yeni hariç bir birim efektifin YTL karşılığıdır. Söz konusu değerler 31.12.2006 tarihi itibariyle Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 366 sıra numaralı Vergi Usul Yasası Genel Tebliği'nden, 31.12.2007 tarihi itibariyle ise 380 sıra numaralı Vergi usul Yasası genel tebliğlerinden alınmıştır.

Yukarıdaki tablodan incelenmesinde anlaşılacağı üzere tabloda yer alan efektiflere karşı YTL değer kazanmış bulunmaktadır. Dolayısıyla kasasında efektif bulunduran kuruluşlar bu nedenle kambiyo zararı elde etmişlerdir. Böyle bir durumda yapılacak muhasebe kaydı "656 Kambiyo Zararları" hesabına borç, "100 Kasa Hesabı"na alacak yazılması şeklinde olacaktır.

Vergi Usul Yasası'nın 280'inci maddesi gereği olarak "Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin takarrüründe muvazaa olduğu anlaşıl...

( KB)

 Kaynak:Referans Gazetesi