Defterlerin tasdiki

10.12.2007 | Bumin Doğrusöz | Yorum

Türk Ticaret Kanunu'nun 66. maddesine göre her tacir ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak münasebetlerini ve her iş yılı içinde elde edilen neticeleri tespit etmek maksadıyla bazı defterleri tutmaya mecburdur. Bu defterler tüzelkişi tacirler için yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri ve karar defteri şeklinde belirlenmiştir. Gerçek kişi tacirlerin tutması gereken defterler de -karar defteri hariç- aynıdır. Kanun bunların dışında tacirlere, işletmenin mahiyet ve önemine göre gerekli defterleri tutma yükümlülüğünü de yüklemiş ancak bu konudaki belirlemeyi ticari işletmelere bırakmıştır. Ticari defterlerin tasdiki konusunu daha önce de ele almıştık. Ancak içinde bulunduğumuz ayın, izleyen yıl kullanılacak defterler için tasdik dönemi olması sebebiyle tekrar aktaralım istedik.

Türk Ticaret Kanunu'nun 69. maddesinin 4884 sayılı kanunla değişen şekline göre ise

- Şirket kuruluş aşamasında yukarıda belirtilen defterlerin kullanılmaya başlanmadan önce tacir tarafından ticari işletmenin bulunduğu yerin ticaret sicili memurluğuna veya notere ibraz edilerek tasdik ettirilmesi,

- Şirketin müteakip yıl defterleri ile kullanılması zorunlu diğer defterlerin ise Vergi Usul Kanunu'nun defterlerin tasdikine ilişkin hükümlerine göre tasdik ettirilmesi gerekmektedir.

Aynı madde hükmü uyarınca her tacir, tutmaya mecbur olduğu diğer defterlerle tutmak istediği defterlerin her birinin nevi ve mahiyetleriyle sayfa sayılarını gösteren iki nüsha beyannameyi bu defterleri kullanmaya başlamadan önce sicil memuruna vermeye mecburdur. Memur, bunlardan birisini tasdik ederek tacire geri verecektir. Bu mükellefiyeti hiç veya kanuna uygun şekilde yerine getirmeyen tacirin bu gibi defterleri lehine delil olmamaktadır.

Öte yandan Ticaret Kanunu'nun 70. maddesinde bir yıl için tutulan yevmiye defterinin yeni senenin en geç ocak ayı sonuna kadar notere ibraz edilip son kaydın altına noterce “görülmüştür” sözü yazılarak mühür ve imza ile tasdik ettirilmesinin şart olduğu; 72. maddesinde ise envanter defterine geçirilen envanter ve bilançonun kurumlarda idare işlerine selahiyetli olan kimseler tarafından imza ve notere ibraz olunacağı, noterin yapacağı muamele hakkında yevmiye defteri ile ilgili tasdik hakkındaki 70. madde hükmünün uygulanacağı hükme bağlanmıştır. (Bu tasdik işlemleri uygulamada kapanış tasdikleri olarak adlandırılmaktadır. Defteri kebir için ise böyle bir uygulama öngörülmemiştir.)

Tutulacak defterler

Vergi Usul Kanunu ise tacirleri birinci ve ikinci sınıf tacir şeklinde iki grup olarak sınıflandırdıktan sonra birinci sınıf tüccarın bilanço esasına göre ikinci sınıf tüccarın ise işletme hesabı esasına göre defter tutmalarını öngörmüştür. (VUK md 176-178)

Kanunda bilanço esasına göre defter tutacak birinci sınıf tüccarın tutması gereken defterler, yevmiye defteri, defteri kebir ve envanter defteri şeklinde, ikinci sınıf tacirlerin tutması gereken defter ise işletme hesabı defteri şeklinde belirlenmiştir. Ayrıca serbest meslek erbabı için de serbest meslek kazanç defteri tutma yükümlülüğü öngörülmüştür.

Vergi Usul Kanunu, bu defterlerden “defteri kebir” için tasdik zorunluluğu öngörmemiştir. Bu defterin tasdik zorunluluğu Ticaret Kanunu'ndan gelmektedir. Aynı şekilde, “kapanış tasdiki”, sadece Ticaret Hukuku açısından söz konusudur. Vergi hukukunda, defterlere kapanış tasdiki yaptırma yükümlülüğü yoktur. Dolayısıyla defteri kebirin tasdiksiz kullanılmasının veya defterlere kapanış tasdiki yaptırmamanın yaptırımı, sadece ticaret hukuku için söz konusudur, vergi mevzuatı bakımından bir yaptırım söz konusu değildir.

Tasdik zamanı

Defterlerin tasdik zamanı ise kanunun 221. maddesinde düzenlenmiş olup, maddenin 4884 sayılı kanunla değişen şekline göre;

1- Öteden beri işe devam etmekte olanlar defterin kullanılacağı yıldan önce gelen son ayda (takvim yılı esasına tabi olan mükellefler aralık ayında,)

2- Hesap dönemleri Maliye Bakanlığı tarafından tespit edilenler (özel hesap dönemine tabi olanlar), hesap döneminden önce gelen son ayda,

3- Yeniden işe başlayanlar, sınıf değiştirenler ve yeni bir mükellefiyete girenler; işe başlama, sınıf değiştirme ve yeni mükellefiyete girme tarihinden önce, vergi muafiyeti kalkanlar ise muaflıktan çıkma tarihinden başlayarak 10 gün içinde,

4- Tasdike tabi defterlerin dolması dolayısıyla veya sair sebeplerle yıl içinde yeni defter kullanmaya mecbur olanlar bunları kullanmaya başlamadan önce, defterlerini tasdik ettirmek zorundadırlar.

Mevcut defterlerini ertesi yılda da kullanmak isteyenlerin ise ocak ayı (hesap dönemleri Maliye Bakanlığı'nca tespit edilenler bu dönemin ilk ayı) içinde tasdik yeniletmeye (uygulamadaki deyişle ara tasdiki yaptırmaya) mecburdurlar. (VUK Md 222)

Tacirlerin kullanacakları defterleri süresinde tasdik ettirmeleri büyük önem taşımakta olup, tasdik yükümlülüğüne gerektiği gibi uyulmaması hem ticaret hukukunda hem de vergi hukukunda ayrı ayrı ağır yaptırımları gündeme getirebilmektedir.

Kaynak: Referans Gazetesi