GÖTÜRÜ GİDER UYGULAMASI VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Barbaros BAŞAR

SMMM- Kıdemli Denetçi

Ulusal Bağımsız Denetim ve Y.M.M. A.Ş.

Barbaros.basar@turmob.org.tr

bbasar@ubdt.com.tr

GÖTÜRÜ GİDER UYGULAMASI VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Ülkemiz bilindiği gibi dünyanın en sorunlu coğrafyasında yer almaktadır. Bu kadar sorunlu bir coğrafyada yer alıp, üretim yapıp, insan haklarının asla olmadığı ülkelerde, nerede ise sıfıra yakın işçilik maliyeti ile üretilmiş markalarla başa çıkmanın kolay olmadığı bir gerçektir.

Ancak sanayicilerimizin önemli bir kısmının doğrudan ya da dolaylı vergi yükü, pahalı girdiler, sınırlarımızın içinde veya dışındaki terör, hatta yıllardır bitmeyen pek de bitecekmiş izlenimi vermeyen komşularımızdaki savaş veya savaş tehdidi gibi her türlü olumsuzluğa karşın, gittikçe artan bir kalite ile üretim yaptıkları ve ürünlerini ihraç ettikleri de gerçektir.

İhracat yapan sanayicilerimizin en önemli sorunlarından biri; ihracatlarının önemli bir kısmını, yukarıda sıraladığımız sorunlarla boğuşan ülkelere yapmalarıdır.

Tamamen değilse de, kısmen bu nedenle; yurtdışında yaptıkları harcamaların bir kısmını belgeleyememektedirler.

Kanun koyucu ihracatçıların bu konudaki mağduriyetini kısmen de olsa giderebilmek için 4108 sayılı Kanunla bir düzenleme yapmıştır.

4108 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesinin 1 numaralı bendine eklenen bir hükümle, bazı giderlerin Vergi Usul Kanununun ilgili hükümlerine göre tevsik edilemediği, hallerde de ticari kazancın tespitinde indirimine müsaade edilmiştir.

Söz konusu hüküm aşağıdaki gibidir:

"İhracat, yurt dışında inşaat, onarma, montaj ve taşımacılık faaliyetlerinde bulunan mükellefler, bu bentte yazılı giderlere ilaveten bu faaliyetlerden döviz olarak elde ettikleri hasılatın binde beşini aşmamak şartıyla yurt dışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler."

a) Muhasebeleştirme Konusundaki Farklı Uygulamalar :

Ancak uygulamada, ihracat yapan mükelleflerin farklı muhasebeleştirme yöntemlerini benimsedikleri görülmektedir.

Bazı mükellefler belgesiz harcamalarını “vergi idaresine karşı zor durumda kalmamak gerekçesi ile” kayıtlarına almamaktadır. Bu durumda fiilen harcanan para Kasa Hesabında gözükmekte, özellikle ürünlerinin önemli bir bölümünü ihraç eden mükellefler Kasa Hesabındaki şişkinlik nedeni ile ( adat uygulamak zorunda kalmak gibi ) başka açıdan zor durumda kalmaktadırlar.

Bir başka hatalı uygulama ise, ihracat yapan mükelleflerin ihracatla ilgili belgesiz harcamalarını yine kayıt altına almayarak, ihracat tutarlarının binde beşine isabet eden kısmı, beyannamelerinin “diğer indirimler” kısmına yazarak indirim konusu yapmalarıdır. Bu uygulama vergi matrahında hataya yol açmamakla birlikte doğru bir uygulama değildir. 197 No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ile yalnızca bir kez ihracat tutarının binde beşine isabet eden götürü gider tutarının, 1995 yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesinde Diğer İndirimler sütununda yer almasına izin verilmiştir. Bu açıklamadan anlaşılacağı üzere söz konusu uygulamanın diğer indirimler sütununda yer alması 1995 yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesi ile sınırlıdır.

b) Götürü Olarak Hesaplanan Giderlerin Muhasebeleştirilmesi :

Götürü olarak hesaplanan giderlerin ne şekilde muhasebeleştirileceği; GVK’nun 194 Nolu Genel Tebliğinde açıklanmıştır.

Söz konusu tebliğde;

“Götürü gider uygulaması, mükelleflerin yurt dışındaki işleri ile ilgili olarak yapmış oldukları giderlerden belgesi temin edilemeyenlerin, anılan faaliyetlerden sağlanan hasılatın belli bir oranını aşmamak şartıyla ticari kazançtan indirilmesini öngören bir müessesedir. Dolayısıyla götürü gider hesaplanabilmesi için harcamanın yapılmış ve işletmenin malvarlığında bir azalma meydana gelmiş olması gerekir.

Bilindiği üzere, Tekdüzen Muhasebe Sistemi ticari kazancın tespitine yönelik olarak hazırlanmıştır. Bu nedenle mali tablolarda ve hesap planında vergi yasalarınca ticari kazançtan indirimi kabul edilmeyen giderlerin nasıl muhasebeleştirileceği konusunda açıklama yapılmamıştır. Muhasebe sisteminde, işletmenin faaliyetleri sonucunda doğan tüm giderlerin, vergi yasalarınca ticari kazançtan indirilmesi kabul edilmiş olsun veya olmasın doğrudan ilgili oldukları gider hesaplarında muhasebeleştirilmesi gerekmektedir. Muhasebe düzeninden sağlanan bilgilerle dönem sonunda vergi matrahına ulaşılmaktadır.

Buna göre, işletmenin yurt dışı faaliyetlerine ilişkin olarak yapılan belgesiz giderlerin de Tekdüzen Muhasebe Sisteminde ilgili gider hesaplarında izlenmesi ve dönem sonunda "690 Dönem Kar-Zarar" hesabına aktarılması gerekir. Belgesi temin edilemeyen giderlerin, bu Tebliğde yapılan açıklamalar çerçevesinde hesaplanacak götürü gider tutarını aşan kısmı, kanunen kabul edilmeyen gider olarak Tekdüzen Muhasebe sistemine göre belirlenen ticari kâra ilave olacaktır. Dolayısıyla, belgesiz giderlere karşılık olmak üzere götürü olarak hesaplanan giderler, ticari kâra eklenmemiş olduğundan vergi matrahına da dâhil edilmemiş olacaktır.”

denilmektedir.

c) Sonuç :

Götürü olarak hesaplanan giderlerin muhasebeleştirilmesi konusunda yazdıklarımızı özetleyecek olursak:

- Hasılat döviz olarak elde edilmelidir (GVK Mad.40 / 1 )

- Götürü gider hesaplanabilmesi için harcamanın yapılmış ve işletmenin malvarlığında bir azalma meydana gelmiş olması gerekir. ( GVK 194.Seri Nolu GT )

- Tüm giderlerin, vergi yasalarınca ticari kazançtan indirilmesi kabul edilmiş olsun veya olmasın doğrudan ilgili oldukları gider hesaplarında muhasebeleştirilmesi gerekmektedir. ( GVK 194. Seri Nolu GT )

- İşletmenin yurt dışı faaliyetlerine ilişkin olarak yapılan belgesiz giderlerin de Tekdüzen Muhasebe Sisteminde ilgili gider hesaplarında izlenmesi ve dönem sonunda "690 Dönem Kar-Zarar" hesabına aktarılması gerekir. ( GVK 194. Seri Nolu GT )

- Götürü olarak hesaplanan giderlerin Diğer İndirimler sütununda yer alması 1995 yılına

ilişkin Kurumlar Vergisi Beyannamesine özel bir uygulamadır(GVK 197 Seri Nolu GT )

- Belgesi temin edilemeyen giderlerin, götürü gider tutarını aşan kısmı, kanunen kabul edilmeyen gider olarak ticari kara ilave olmalıdır. ( GVK 194. Seri Nolu GT )